Στη διαιτησία οι αξιώσεις μεταξύ ΓΑΙΑΟΣΕ και Hellenic Train ενόψει της απόσχισης του τροχαίου υλικού, που περνά στον Νέο ΟΣΕ. Τις επόμενες ημέρες σε διαβούλευση το σχέδιο νόμου για τον ενιαίο φορέα.
Με το σχέδιο νόμου για τον νέο ΟΣΕ να βρίσκεται προ των πυλών, καθώς αναμένεται να βγει σε διαβούλευση τις επόμενες ημέρες, ένα κουβάρι απαιτήσεων και βαρών ακολουθεί. Η σκυτάλη θα περάσει στη νέα εταιρεία «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος» που θα έχει προίκα, εκτός από την εθνική υποδομή, τα έργα και το τροχαίο υλικό. Θα βαρύνεται από διεκδικήσεις άνω των 214 εκατ. ευρώ και ένα κενό χρηματοδότησης για το επενδυτικό της πρόγραμμα που ξεπερνά τα 2 δισ. ευρώ.
Μπορεί ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ να ανήκουν στην ίδια οικογένεια, ως μητρική και θυγατρική, όμως οι σχέσεις μόνο ρόδινες δεν ήταν τα τελευταία χρόνια. Μια υπόγεια κόντρα που την επισκίαζαν, βέβαια, οι έντονες αντιπαραθέσεις του ΟΣΕ με την ιταλικών συμφερόντων Hellenic Train, που έχουν γεννήσει και πλήθος διεκδικήσεων ένθεν κακείθεν. Το παζλ συμπληρώνει η ΓΑΙΑΟΣΕ που διαχειρίζεται μέχρι σήμερα το τροχαίο υλικό.
Η συνένωση όλων των κρατικών σιδηροδρομικών φορέων υπό τη σκέπη του νέου ΟΣΕ, με χρονικό ορίζοντα ως το τέλος του 2025, αφού αποτελεί μία από τις μεταρρυθμίσεις του Ταμείου Ανάκαμψης, αποτελεί ένα μεγάλο στοίχημα. Το ξεκίνημα όμως δεν θα είναι ανέφελο. Παρότι ΟΣΕ, ΓΑΙΑΟΣΕ και Hellenic Train κάθονται εδώ και περίπου ένα χρόνο στο τραπέζι, μαζί με στελέχη του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, ώστε να διευθετήσουν τις οικονομικές εκκρεμότητες, αυτό δεν είναι μία εύκολη υπόθεση.
Έρχεται διαιτησία για τις διεκδικήσεις ΓΑΙΑΟΣΕ και Hellenic Train
Στις πρόσφατα δημοσιευθείσες οικονομικές καταστάσεις της ΓΑΙΑΟΣΕ, που θα εισφέρει στη νέα ενιαία εταιρεία το τροχαίο υλικό, καταγράφονται μία σειρά διαφωνιών με τη Hellenic Train. Όπως σημειώνει ο ανεξάρτητος ορκωτός ελεγκτής, οι διοικήσεις των δύο εταιρειών βρίσκονται σε προχωρημένες επαφές για την υπογραφή συνυποσχετικού διαιτησίας, με σκοπό τον προσδιορισμό του πλάνου εξόφλησης των απαιτήσεων της ΓΑΙΑΟΣΕ, καθώς και την ένταξη και επίλυση εκατέρωθεν οικονομικών αξιώσεων σε διαιτησία.
Ειδικότερα, μέσα στο 2023, η ΓΑΙΑΟΣΕ άσκησε αγωγή έναντι της Hellenic Train ζητώντας ποσό 5,1 εκατ. ευρώ (συν ΦΠΑ 1,2 εκατ. ευρώ) για εργασίες εκτεταμένης συντήρησης τροχαίου υλικού κατά τη χρήση του 2017, ποσό 836.000 ευρώ ως αποθετική ζημία, δηλαδή τόκους που θα κέρδιζε εάν επένδυε το κεφάλαιο, καθώς και 1 εκατ. ευρώ ως χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη. Αν και αυτή απορρίφθηκε ως κατ’ ουσίαν αβάσιμη από το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών, έχει ασκηθεί έφεση, η οποία αναμένεται να συζητηθεί στις 23/01/2025 στο Τριμελές Εφετείο Αθηνών.
Συνολικά οι εμπορικές απαιτήσεις της ΓΑΙΑΟΣΕ από πελάτες ως προς το τροχαίο υλικό ανήλθαν το 2023 σε 54,7 εκατ. ευρώ έναντι 33,46 εκατ. ευρώ το 2022. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία αφορούν στη Hellenic Train (54,4 εκατ. ευρώ). Σύμφωνα, πάντως, με τον σχολιασμό των οικονομικών καταστάσεων, η εν λόγω αύξηση οφείλεται στην καθυστέρηση καταβολής από το Δημόσιο της αποζημίωσης για τις άγονες σιδηροδρομικές γραμμές.
Εντωμεταξύ, τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2023, η ΓΑΙΑΟΣΕ κοινοποίησε στη Hellenic Train αναγγελίες ατυχημάτων, η οποία εν συνεχεία τις κοινοποίησε στην ασφαλιστική εταιρεία. Μέχρι πρότινος, το αποτέλεσμα της αξιολόγησης που διενεργείται από την ασφαλιστική δεν έχει κοινοποιηθεί στη ΓΑΙΑΟΣΕ.
Από την πλευρά της, όμως, έχει αξιώσεις και Hellenic Train. Η πρώτη αφορά τιμολόγιο που απέστειλε στις 31/01/2020 για ποσό 10,52 εκατ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ), επικαλούμενη εργασίες συμπληρωματικής συντήρησης που εκτελέστηκαν στο διάστημα 09/2018 – 02/2019 λόγω έλλειψης βαριάς συντήρησης τροχαίου υλικού με υπαιτιότητα της ΓΑΙΑΟΣΕ. Με εξώδικη δήλωση, η εταιρεία πρότεινε συμψηφισμό αυτού του ποσού με ισόποση οφειλή της από μισθώματα.
Νεότερη εξώδικη δήλωση εστάλη στις 02/06/2023 με επτά τιμολόγια συνολικού ύψους 10,54 εκατ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ), ζητώντας και πάλι συμψηφισμό. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, η ΓΑΙΑΟΣΕ δεν αναγνώρισε την απαίτηση και αρνήθηκε να την καταχωρήσει στις οικονομικές της καταστάσεις.
Αποζημιώσεις για τα Τέμπη
Εντωμεταξύ, η ολοσχερής καταστροφή των 13 εμπλεκόμενων συρμών στο τραγικό δυστύχημα των Τεμπών, ιδιοκτησίας του ελληνικού δημοσίου υπό τη διαχείριση της ΓΑΙΑΟΣΕ, δημιουργεί απαιτήσεις αποζημίωσης. Η εταιρεία έχει αναθέσει τον προσδιορισμό του ύψους των σχετικών αξιώσεων σε εξειδικευμένο διεθνή οίκο.
Παράλληλα, προετοιμάζει σε συνεργασία με ανεξάρτητο μηχανικό την απόσχιση του κλάδου του τροχαίου υλικού που θα πάει στην «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος». Ως το τέλος του χρόνου, οφείλει να έχει επικαιροποιήσει το Μητρώο Τροχαίου Υλικού, μία πλήρη χαρτογράφηση των οχημάτων και της κατάστασής τους.
Επίσης, έχοντας ολοκληρώσει τον διαγωνισμό για την εκποίηση 123 οχημάτων που έχουν χαρακτηρισθεί ως scrap και βρίσκονται σε Θεσσαλία και Θεσσαλονίκη, θα πρέπει να ξεκινήσει ως το τέλος Δεκεμβρίου νέο διαγωνισμό για το σύνολο του εγκαταλελειμμένου τροχαίου υλικού, που ανέρχεται σε 855 μονάδες. Ακόμη, θα πρέπει να προετοιμασθεί και να αποσταλεί στο υπουργείο το Πρόγραμμα Διαχείρισης Στόλου για το 2025 ως το τέλος της χρονιάς.
Πάντως, και για τη ΓΑΙΑΟΣΕ, που ανήκει στο χαρτοφυλάκιο του Υπερταμείου, η απόσχιση του τροχαίου υλικού θα είναι μια πρόκληση, δεδομένου ότι από τα συνολικά έσοδα, ύψους 20,99 εκατ. ευρώ, για το 2023, ποσό 14,66 εκατ. ευρώ αντιστοιχεί στα μισθώματα του τροχαίου υλικού. Σημειώνεται ότι η εταιρεία διαθέτει και ειδικό αποθεματικό 31,56 εκατ. ευρώ που αντιπροσωπεύει τα εισπραχθέντα μισθώματα μέχρι και την αποκρατικοποίησης της πάλαι ποτέ ΤΡΑΙΝΟΣΕ. Αυτό έχει εισπραχθεί, βάσει νόμου, για λογαριασμό του δημοσίου με σκοπό την εκτεταμένη συντήρηση του τροχαίου υλικού και την επαναφορά του στη δέουσα κατάσταση.
Οι διαφωνίες με τον ΟΣΕ
Το 2023, που ήταν η πιο δύσκολη χρονιά για τον ελληνικό σιδηρόδρομο, ο όμιλος ΟΣΕ έγραψε μετά από χρόνια ξανά ζημιές, για τις οποίες έριξε τα βέλη του στη θυγατρική των Ιταλικών Σιδηροδρόμων, με αιχμή τη διαφωνία για τα τέλη υποδομής. Το ζήτημα της χρέωσης για τη χρήση του σιδηροδρομικού δικτύου έχει δημιουργήσει ψυχροπολεμικές σχέσεις μεταξύ τους.
Η συνολική απαίτηση του ΟΣΕ από τη Hellenic Train στις 31/12/2023 ήταν 124,5 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων ποσοστό 88,8%, δηλαδή 110,6 εκατ. ευρώ, αντιστοιχεί σε μη καταβληθέντα τέλη υποδομής από το 2020 έως και σήμερα. Υπάρχουν και εκατέρωθεν αμφισβητήσεις συναλλαγών συνολικού συμψηφισμένου ποσού 6,6 εκατ. ευρώ. Για το μεγαλύτερο μέρος αυτών των ποσών εκκρεμούν δικαστικές αποφάσεις.
Ένα σημαντικό ζήτημα που θα «κουβαλήσει» ο νέος ΟΣΕ είναι οι αποζημιώσεις για το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών, όπου έχασαν τη ζωή τους 57 άνθρωποι. Μέχρι σήμερα, έχουν ασκηθεί δύο αγωγές κατά του ΟΣΕ για ψυχική οδύνη συγγενών τριών θυμάτων. Επί του παρόντος, δεν είναι δυνατή η πρόβλεψη της έκβασης των σχετικών δικών, ενώ δεν είναι ασφαλής καμία πρόβλεψη σχετικά με τον αριθμό άλλων αγωγών και τον χρόνο ενδεχόμενης άσκησής τους.
Απαιτήσεις ενώπιον δικαστηρίων
Από τον κύκλο των απαιτήσεων και των υποχρεώσεων δεν έχει ξεφύγει ούτε η ΕΡΓΟΣΕ, η οποία στο κλείσιμο του 2023, σύμφωνα με τις σχετικές καταστάσεις, είχε απαιτήσεις από τον ΟΣΕ, ύψους 59,86 εκατ. ευρώ, αυξημένες από το 2022 οπότε ήταν 48,48 εκατ. ευρώ. Την ίδια στιγμή, οι υποχρεώσεις της προς τον ΟΣΕ ανέρχονταν σε 147,8 εκατ. ευρώ έναντι 212,49 εκατ. ευρώ την προηγούμενη χρονιά.
Όμως οι αξιώσεις που θα ακολουθούν τη νέα εταιρεία είναι αυτές που διατυπώνουν οι ανάδοχοι έργων ή μελετών, και οι οποίες συχνά καταλήγουν στα δικαστήρια. Ως το τέλος του 2023, έχουν κατατεθεί πάνω από 130 προσφυγές, με τις προβαλλόμενες αρχικές αξιώσεις να υπερβαίνουν τα 100 εκατ. ευρώ. Κατά τα έτη 2015 ως 2023, είχαν διενεργηθεί τιμολογήσεις 135 εκατ. περίπου από τους αναδόχους προς την εταιρεία και αντίστοιχες τιμολογήσεις από την εταιρεία προς τον ΟΣΕ. Εντός της χρήσης του 2023, είχαν διενεργηθεί τιμολογήσεις ύψους 4,3 εκατ. ευρώ από τους αναδόχους.
Την ίδια στιγμή, οι «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος» κληρονομούν την τεράστια πρόκληση της εξασφάλισης πόρων για νέα σιδηροδρομικά έργα. Αν και το τρένο θεωρείται το πιο «πράσινο» μέσο μεταφοράς για ανθρώπους και εμπορεύματα, η χρηματοδότησή του από την Ευρώπη δεν είναι δεδομένη. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τον φάκελο των έξι έργων, συνολικού προϋπολογισμού 1,35 δισ. ευρώ, που κατέθεσε η χώρα μας στον προηγούμενο κύκλο του CEF II, έλαβε χρηματοδότηση μόνο 518,86 εκατ.
Βάσει του στρατηγικού σχεδιασμού για τον νέο ΟΣΕ, που παρουσίασε το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών στις αρχές του 2024, για να εξασφαλιστούν τα έργα που εντάσσονται στον δεκαετή προγραμματισμό θα χρειαστούν πόροι άνω των 2 δισ. ευρώ. Μεταξύ αυτών, εντάσσονται, για παράδειγμα, ο σιδηρόδρομος που θα ενώσει το τρένο με το νέο λιμάνι της Πάτρας, προϋπολογισμού 477 εκατ. ευρώ, η ολοκλήρωση του Αλεξανδρούπολη – Ορμένιο, συνολικού ύψους 1,07 δισ. ευρώ που έχει κλειδώσει μόνο 186,6 εκατ. ευρώ από το CEF II.
