Στις «ράγες» μπαίνει σταδιακά μια σημαντική μεταρρύθμιση που σχετίζεται με τον ψηφιακό μετασχηματισμό του δικτύου του ΟΣΕ, μια δράση που θα προχωρήσει μέσω Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα και η οποία έχει ενταχθεί στο χρηματοδοτικό πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης. Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΟΣΕ, Σπ. Πατέρας, «άναψε πράσινο φως» για την εξασφάλιση χρηματοοικονομικού συμβούλου στο πλαίσιο προετοιμασίας του φακέλου του έργου «Ψηφιακός μετασχηματισμός του δικτύου του ΟΣΕ» με στόχο την υπαγωγή στις διατάξεις του σχετικού Ν. 3389/2005 περί ΣΔΙΤ.
Όπως έχει αναφέρει από καιρό το insider.gr, στο υπουργείο Υποδομών/Μεταφορών και στον ΟΣΕ προωθούν μια ακόμα Σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα η οποία, επίσης, θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης (με 25 εκατ. ευρώ περίπου, προ ΦΠΑ), που σχετίζεται με τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό και την ψηφιοποίηση του ΟΣΕ αλλά και του Σιδηροδρόμου γενικότερα. Πρόκειται για συστήματα διαχείρισης εισιτηρίων και τηλεματικής με στόχο τουλάχιστον το 60% των επιβατών να χρησιμοποιεί ηλεκτρονικά εισιτήρια μέχρι το 2025, υποδομή για έξυπνους σταθμούς, υπηρεσίες πελατειακής εμπειρίας, διαδίκτυο υψηλών ταχυτήτων σε τρένα και σταθμούς και σύστημα τηλεματικής για την ενημέρωση των Σιδηροδρομικών Επιχειρήσεων και του επιβατικού κοινού. Ο κ. Πατέρας είχε αναφέρει ότι και αυτό το project σταδιακά ωριμάζει με γρήγορους ρυθμούς και αναμένεται να προχωρήσει η δημοπράτησή του εντός του 2022 αν και τα χρονοδιαγράμματα είναι πάντα σχετικά. Η υλοποίηση της επένδυσης θα ολοκληρωθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025.
Πάντως, τόσο ο προϋπολογισμός του έργου, καθώς στην πορεία οι τιμές «τράβηξαν την ανηφόρα», όσο και τα ακριβή χρονοδιαγράμματα θα «κλειδώσουν» στην πορεία, με τον χρηματοοικονομικό σύμβουλο να βοηθάει και σε αυτά τα μέτωπα. Άλλωστε, στο αντικείμενο του συμβούλου περιλαμβάνονται η χρηματοοικονομική ανάλυση της οικονομικής αποδοτικότητας του έργου για την τεκμηρίωση υλοποίησης του μέσω ΣΔΙΤ, συγκρίνοντας το συνολικό κόστος για τον ΟΣΕ στην περίπτωση υλοποίησης με παραδοσιακή ανάθεση δημοσίων συμβάσεων και ανάθεσης μέσω ΣΔΙΤ, ο υπολογισμός των πληρωμών διαθεσιμότητας του Ιδιωτικού Φορέα από τον ΟΣΕ (σε διαφορετικά σενάρια χρηματοδότησης, εφόσον απαιτηθεί), η ανάλυση σεναρίων ευαισθησίας και κόστους κινδύνων, η τεκμηρίωση της υλοποίησης του έργου μέσω ΣΔΙΤ.
Το ιστορικό – Η αιτιολόγηση
Όπως αναφέρεται σε σχετικά έγγραφο του ΟΣΕ, ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος έχει την ευθύνη του συνόλου των σιδηροδρομικών υποδομών της χώρας (δίκτυο και σταθμοί), οι οποίες πρέπει να βελτιωθούν για να ανταποκρίνονται στις τεχνολογικές απαιτήσεις της εποχής και τις βασικές ανάγκες των χρηστών. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός του δικτύου είναι βασικός οδηγός για να επιτευχθεί η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του σιδηρόδρομου έναντι άλλων μέσων μεταφοράς. Οι βασικοί πυλώνες στους οποίους βασίζεται ο ψηφιακός μετασχηματισμός του τομέα, περιλαμβάνουν:
- Ψηφιακά δεδομένα, τα οποία αφού συλλεχθούν και αναλυθούν, παρέχουν καλύτερη πληροφόρηση για την δημιουργία προβλέψεων και λήψη αποφάσεων.
- Αυτοματοποιημένα συστήματα, τα οποία αυξάνουν την ταχύτητα λειτουργίας και μειώνουν το ποσοστό σφαλμάτων και το λειτουργικό κόστος.
- Συνδεσιμότητα, που συγχρονίζει τις αλυσίδες εφοδιασμού και βελτιώνει τις δυνατότητες καινοτομίας.
- Ψηφιακή πρόσβαση πελατών, η οποία επιτρέπει στις εταιρείες να προσφέρουν στους πελάτες διαφάνεια και νέες υπηρεσίες.
Στο πλαίσιο αυτό, κρίνεται απαραίτητη η ψηφιακή αναβάθμιση των υποδομών του ΟΣΕ και η προσφορά επιπρόσθετων παροχών στους χρήστες του δικτύου (operators), έτσι ώστε να αναβαθμιστούν οι προσφερόμενες υπηρεσίες προς τους τελικούς χρήστες (επιβάτες) και να βελτιωθεί η λειτουργική και οικονομική αποδοτικότητα του δικτύου.
- Το έργο που προτείνει ο ΟΣΕ για την ψηφιακή αναβάθμιση των υποδομών περιλαμβάνει τις παρακάτω βασικές ενέργειες:
- Πλήρης εφαρμογή του έξυπνου εισιτηρίου (e-ticketing) (εφαρμογές και εξοπλισμός).
- Τηλεματική για την πληροφόρηση του κοινού (εφαρμογές και εξοπλισμός).
- Δημιουργία έξυπνων σταθμών.
- Υποδομή τηλεπικοινωνιακού δικτύου για γρήγορο Internet (Wi-Fi) στο επιβατικό κοινό.
- Πληροφοριακά συστήματα και εφαρμογές.
Όπως σημειώνεται, με την εκτέλεση του επενδυτικού έργου αναμένεται ο σιδηρόδρομος να εξελιχθεί ως πιο ελκυστικό μέσο μετακίνησης για το επιβατικό κοινό, και συνεπώς να αυξήσει την κίνηση και τα έσοδα των χρηστών του δικτύου (operators), καθώς και τα οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες.
Ο ΟΣΕ εξετάζει την υλοποίησή του έργου μέσω Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, ως μη ανταποδοτικό έργο, όπου ο ανάδοχος επενδυτής για την υλοποίηση του έργου αποπληρώνεται σε βάθος χρόνου αναλαμβάνοντας τον κίνδυνο της διαθεσιμότητας της υποδομής, ώστε οι υποδομές να καθίστανται διαθέσιμες και λειτουργικές σε σαφώς καθορισμένα επίπεδα ποιότητας για όσο χρόνο ορίζει η σύμβαση σύμπραξης, χωρίς ο ανάδοχος επενδυτής να έχει την δυνατότητα της εμπορικής εκμετάλλευσης της υποδομής. Στο πλαίσιο αυτό, απαιτείται η εκπόνηση ενός αρχικού επενδυτικού σχεδίου (ΑΕΣ ή σχέδιο υποβολής), το οποίο θα ακολουθεί το πρότυπο σχέδιο υποβολής από τη Γενική Γραμματεία Ιδιωτικών Επενδύσεων και ΣΔΙΤ (ΓΓΙΕΣΔΙΤ) για την ένταξη του έργου στις διατάξεις του Ν. 3389/2005, και θα τεκμηριώνει την οικονομική αποδοτικότητα υλοποίησης του έργου μέσω ΣΔΙΤ.
Ο ΟΣΕ έχει αναθέσει την προετοιμασία και εκπόνηση του σχεδίου υποβολής σε εξειδικευμένο τεχνικό σύμβουλο χρειάζεται όμως και επιπλέον υποστήριξη σε χρηματοοικονομικά ζητήματα στο πλαίσιο της προετοιμασίας του σχεδίου υποβολής. Για τους λόγους αυτούς κρίνεται αναγκαία η εύρεση χρηματοοικονομικού συμβούλου (εταιρίας) με υψηλή εξειδίκευση και εκτεταμένη εμπειρία στην υποστήριξη έργων ΣΔΙΤ/Παραχωρήσεων, που να μπορεί να υποστηρίξει με το βέλτιστο δυνατό τρόπο τον ΟΣΕ σε αυτό το στρατηγικής σημασίας εγχείρημα.
Το αντικείμενο του έργου του συμβούλου
H εκπόνηση έκθεσης χρηματοοικονομικής ανάλυσης για την υλοποίηση του έργου μέσω ΣΔIT, η οποία θα εμπεριέχει:
- Χρηματοοικονομική ανάλυση της οικονομικής αποδοτικότητας του έργου για την τεκμηρίωση υλοποίησης του μέσω ΣΔΙΤ, συγκρίνοντας το συνολικό κόστος για τον ΟΣΕ στην περίπτωση υλοποίησης με παραδοσιακή ανάθεση δημοσίων συμβάσεων και ανάθεσης μέσω ΣΔΙΤ.
- Υπολογισμό των πληρωμών διαθεσιμότητας του Ιδιωτικού Φορέα από τον ΟΣΕ (σε διαφορετικά σενάρια χρηματοδότησης, εφόσον απαιτηθεί).
- Ανάλυση σεναρίων ευαισθησίας και κόστους κινδύνων.
- Τεκμηρίωση της υλοποίησης του έργου μέσω ΣΔΙΤ.
Συνοπτικά στις βασικές ενέργειες της εργασίας πρέπει να περιλαμβάνονται:
1. Αποστολή λίστας (data request list) για την παραλαβή από τον ΟΣΕ των απαραίτητων στοιχείων σχετικά με το έργο και τα χρηματοοικονομικά του ζητήματα.
- Ειδικότερα, τα στοιχεία που αφορούν τις κεφαλαιουχικές και λειτουργικές δαπάνες (CAPEX/OPEX) του έργου, καθώς και το πιθανό ποσό κρατικής επιχορήγησης του έργου, θα παραχωρηθούν από τον ΟΣΕ και θα χρησιμοποιηθούν ως έχουν για την τεκμηρίωση και την εξαγωγή αποτελεσμάτων.
2. Ανάπτυξη χρηματοοικονομικού μοντέλου για τον υπολογισμό την οικονομικής αποδοτικότητας (value for money ή VfM) για την περίπτωση υλοποίησης μέσω ΣΔΙΤ, τον υπολογισμό των πληρωμών διαθεσιμότητας και την ανάλυση σεναρίων ευαισθησίας.
- Παραλαβή από τον ΟΣΕ των βασικών παραδοχών του χρηματοοικονομικού μοντέλο.
- Η ποσοτικοποίηση και ο επιμερισμός των κινδύνων του έργου, στις περιπτώσεις υλοποίησης του έργου με ΣΔΙΤ και παραδοσιακή ανάθεση αντίστοιχα, θα δοθεί από τους τεχνικούς συμβούλους του ΟΣΕ και θα χρησιμοποιηθεί ως έχει. Εφόσον απαιτηθεί, θα διενεργηθεί συνάντηση εργασίας για τη διαστασιολόγηση των κινδύνων.
3. Σύνταξη έκθεσης οικονομικής αποδοτικότητας βάσει των αποτελεσμάτων του χρηματοοικονομικού μοντέλου και δημιουργία χρονοδιαγράμματος επόμενων ενεργειών
