Τα νυχτερινά τρένα επιστρέφουν στην Ευρώπη. Εδώ και δεκαετίες ήταν σπάνια. Σήμερα, οι Βρυξέλλες συνδέονται και πάλι με τη Βιέννη αρκετές φορές την εβδομάδα για έναν άνετο νυχτερινό ύπνο χάρη στους Αυστριακούς Σιδηροδρόμους. Στην Ανατολική Ευρώπη, τα νυχτερινά τρένα εξακολουθούν να αποτελούν μέρος της σιδηροδρομικής προσφοράς. Ειδικά στην τεράστια Ρωσία, όπου αποτελούν θεσμό με ρετρό γοητεία. Ανακαλύψτε ένα πολυτελές τρένο των Σοβιετικών : το Κόκκινο Βέλος, το νυχτερινό τρένο Αγίας Πετρούπολης-Μόσχας, το οποίο γιορτάζει την 90ή επέτειό του.
Δέκα συνδέσεις καθημερινά προς κάθε κατεύθυνση
Ένα ζεστό καλοκαιρινό βράδυ στην Αγία Πετρούπολη, το κατακόκκινο τρένο εισέρχεται στον κεντρικό σταθμό της πρώην πρωτεύουσας των τσάρων: Moskovski Vokzal. “Vokzal” είναι η ρωσική λέξη για το σταθμό, δανεισμένη από το ολλανδικό “wachtzaal”, αίθουσα αναμονής. Από το ταξίδι του Μεγάλου Πέτρου στις Κάτω Χώρες, η επιρροή της ολλανδικής γλώσσας παραμένει.
Η προτομή του Μεγάλου Πέτρου αντικατέστησε εκείνη του Λένιν στην κεντρική αίθουσα του σταθμού Moskovsakya στην Αγία Πετρούπολη
Και αν ο σταθμός ονομάζεται σταθμός της Μόσχας, είναι επειδή η πλειονότητα των συνδέσεων είναι με την πρωτεύουσα: 10 αναχωρήσεις κάθε βράδυ προς κάθε κατεύθυνση μεταξύ Αγίας Πετρούπολης και Μόσχας. Και στο πλαίσιο αυτής της προσφοράς, το Κόκκινο Βέλος ανήκει στην κορυφαία κατηγορία, που ισοδυναμεί με την 1η θέση.
Καθώς οι πόρτες κλείνουν, από τα μεγάφωνα ακούγονται οι στοιχειωμένες νότες του “Hymn to the Big City” του σοβιετικού συνθέτη Reinhold Glière.
Αναχώρηση στις 23.55 ακριβώς για ένα ταξίδι 644 χιλιομέτρων και 8 ωρών σε μία από τις παλαιότερες σιδηροδρομικές γραμμές της Ρωσίας. Τους επιβάτες υποδέχεται ένα τάγμα ένστολων γυναικών- συνοδών που ονομάζεται “provodnitsa”.
Αφού οι επιβάτες τακτοποιηθούν, η προβοδνίτσα γυρίζει στα βαγόνια για να διερευνήσει τις επιθυμίες τους για το πρωινό. Διαθέτουν ποικιλία μενού, με ορεκτικά με ψάρι ή κρέας, ζεστά πιάτα, ομελέτες, kacha, το κουάκερ από φαγόπυρο ή ρύζι που αποτελεί απόλαυση για το ρωσικό πρωινό, blinis σολομού, κρουασάν, σοκολάτα, φρούτα και ποτά, χωρίς να ξεχνάμε τις επιλογές για χορτοφάγους και παιδιά: το πρωινό περιλαμβάνεται στην τιμή και είναι αρκετά πλούσιο.
Ένα επώνυμο τρένο
Στην αμαξοστοιχία, όλα είναι σχεδιασμένα για την άνεση των επιβατών, εξηγεί η Alina Frydman, διευθύντρια του ταξιδιωτικού γραφείου StrelkaTours, το οποίο οργανώνει θεματικά προγράμματα, κυρίως για Βέλγους τουρίστες στον Υπερσιβηρικό Σιδηρόδρομο, αλλά και στο Κόκκινο Βέλος: “Είναι φανταστικό. Έχετε μια εξυπηρέτηση όπως με μια αεροσυνοδό. Είναι εκεί για εσάς όλη την ώρα! Προσπαθούν να σας εξυπηρετήσουν περισσότερο απ όσο χρειάζεστε. Αλλά είναι πραγματικά υπέροχο!”
Από το 1931, το Κόκκινο Βέλος εκτελεί κάθε βράδυ δρομολόγια μεταξύ Μόσχας και Αγίας Πετρούπολης. Μόνο κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου και της πολιορκίας του Λένινγκραντ από τους Γερμανούς η σύνδεση διακόπηκε.
Είναι ένα μυθικό τρένο, λέει η Alina Frydman: “Είχαμε μια επανάσταση το 1917. Όλες οι υποδομές ήταν κατεστραμμένες. Το πρώτο πρόβλημα που αντιμετώπισε η κυβέρνηση ήταν η επικοινωνία μεταξύ Μόσχας και Αγίας Πετρούπολης, ιδίως επειδή ο ηγέτης της εποχής προτιμούσε τα τρένα από τα αεροπλάνα. Η αεροπορική βιομηχανία αναπτυσσόταν, αλλά ο Στάλιν φοβόταν το αεροπλάνο και προτιμούσε να παραμείνει στα τρένα. Και έτσι οι σιδηρόδρομοι μπόρεσαν να ανθίσουν.
Μια γεύση διακοπών
“Ο Στάλιν επένδυσε πολλά χρήματα σε αυτό, οι ηγέτες του κόμματος το χρησιμοποιούσαν για να πηγαινοέρχονται”.
“Η ώρα αναχώρησης, 11.55 μ.μ., ήταν η ιδανική ώρα για να επιβιβαστούμε, να κοιμηθούμε και να ξυπνήσουμε στην Αγία Πετρούπολη για να πάμε στη δουλειά”.
“Η ιδέα ήταν να αναβιώσει η όμορφη σιδηροδρομική βιομηχανία της εποχής των Τσάρων με καλές υπηρεσίες. Γι’ αυτό το ονόμασαν Red Arrow, ήταν το πρώτο τρένο με εμπορικό σήμα: τα άλλα είχαν απλώς αριθμούς, δεν είχαν όνομα και το Red Arrow σημαίνει ποιότητα. Έτσι, οι Σοβιετικοί αποκατέστησαν το προεπαναστατικό επίπεδο ποιότητας των υπηρεσιών”.
Σήμερα, 30 χρόνια μετά την πτώση του κομμουνισμού, η ιδέα διατηρείται άψογα, σημειώνει η Alina Frydman: “Η κουλτούρα του τρένου είναι πολύ βαθιά στις καρδιές μας, παρόλο που έχουμε πολλές αεροπορικές συνδέσεις. Οι άνθρωποι έχουν συνηθίσει να ταξιδεύουν με τρένο. Μερικοί άνθρωποι φοβούνται να πετάξουν, αλλά δεν νομίζω ότι αποτελούν την πλειοψηφία. Νομίζω ότι υπάρχει μια οικονομική εξήγηση: είναι φθηνότερο και πιο αργό. Πολλοί άνθρωποι προτιμούν τον σιδηρόδρομο απλώς και μόνο επειδή πιστεύουν ότι οι διακοπές τους ξεκινούν όταν επιβιβάζονται στο τρένο. Έτσι, δεν τους πειράζει αν δεν είναι ακόμα στην παραλία. Βρίσκονται στο τρένο και ήδη χαλαρώνουν.”
Ένα “κουπέ” όπως λέμε εδώ, με δύο θέσεις, δύο φαρδιά και άνετα κρεβάτια, ποιοτικά κλινοσκεπάσματα, σύγχρονες εγκαταστάσεις υγιεινής, κλιματισμό, οθόνη τηλεόρασης.
Υπάρχουν ακόμη και ντους και χώροι προσβάσιμοι σε άτομα με μειωμένη κινητικότητα. Επιπλέον, κάθε επιβατάμαξα διαθέτει ένα βαγόνι με καμπίνες VIP, διπλάσιες σε μέγεθος και με εγκαταστάσεις μπάνιου.
Φέτος δεν υπάρχουν ξένοι τουρίστες, αλλά ορισμένοι Ρώσοι εκμεταλλεύονται την ευκαιρία για να απολαύσουν λίγη νοσταλγία.
Σαμοβάρι και μπορς
Το καμάρι των ρωσικών σιδηροδρόμων, η ποιότητα των σημερινών βαγονιών Red Arrow έχει προφανώς εξελιχθεί σε σχέση με τα τρένα της σοβιετικής εποχής. Αλλά το επίπεδο άνεσης ήταν ήδη αρκετά υψηλό. Για να συγκρίνουμε, πήγαμε στο Ρωσικό Μουσείο Σιδηροδρόμων στην Αγία Πετρούπολη.
Ο ξεναγός μας, Pavel Dunayev, μας δείχνει ένα βαγόνι που κατασκευάστηκε στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας τη δεκαετία του 1950: “Πρόκειται για ένα κουπέ σχεδιασμένο για δύο επιβάτες. Στη σοβιετική εποχή, ένα ταξίδι με αυτό το κουπέ θεωρούνταν πραγματικά πολύ άνετο. Για παράδειγμα, δεν υπάρχουν κουκέτες, οπότε κυκλοφορεί περισσότερος αέρας.
Τα ανατολικογερμανικά τρένα, με το στιβαρό και αμετάβλητο σχέδιό τους, εκτιμήθηκαν πολύ από τους σοβιετικούς ταξιδιώτες: κουρτίνες, μάλλινα χαλιά στο πάτωμα, κουβέρτες και πετσέτες με το λογότυπο της εταιρείας…
Εκείνη την εποχή, για να αποφύγουμε τον όρο “πρώτη θέση”, μιλούσαμε για “μαλακή” θέση.
Ο Pavel Dunayev μιλάει αναλυτικά για την πολυτέλεια αυτού του μουσειακού έργου. Οι επιβάτες στη Ρωσία, στη Σοβιετική Ένωση, ερωτεύτηκαν την εσωτερική διακόσμηση των τρένων, όπως αυτά τα πλαστικά πάνελ στον τοίχο, απομίμηση του ξύλου. Εδώ στη Ρωσία τα αποκαλούσαν “σοκολάτες”.
“Τα πιο άνετα τρένα κοστίζουν λίγο περισσότερο. Φυσικά, αυτοί οι επιβάτες ήταν καλά φροντισμένοι. Προοριζόταν για άτομα που είχαν την οικονομική δυνατότητα: αφενός για επαγγελματίες ταξιδιώτες και αφετέρου για δημόσιους υπαλλήλους που έπρεπε να μετακινούνται συχνά μεταξύ των δύο πρωτευουσών για την εργασία τους. Για τους περισσότερους από αυτούς, το Κόκκινο Βέλος ήταν το σπίτι τους.
Στην αρχή του ταξιδιού, ο προβόντνικ, ο αρσενικός προβόντνιτσα, άναβε το σαμοβάρι για να παρέχει ζεστό νερό στους επιβάτες που αγαπούσαν το τσάι. Η καμπίνα εργασίας του ήταν πλήρως εξοπλισμένη με ψυγείο, ράφια για ποτήρια και νιπτήρα για το πλύσιμο. Αρχικά, ο συνοδός είχε έναν δεύτερο χώρο με κουκέτα για λίγη ξεκούραση, ο οποίος σταδιακά μετατράπηκε σε καμπίνα για τους επιβάτες που ταξίδευαν μόνοι τους.
Ο provodnik δεν κοιμάται πολύ. Φροντίζει για το τσάι, τα πρωινά… Τη διοίκηση, τον έλεγχο των εισιτηρίων, επίσης, και φροντίζει να μην μένει κανείς στην αποβάθρα των στάσεων, αφού έχει κατέβει να κάνει ένα τσιγάρο στην αποβάθρα του σταθμού Bologoye, στη μέση της ρωσικής νύχτας…
Κανένας ανταγωνισμός με το τρένο υψηλής ταχύτητας
Ωστόσο, το Κόκκινο Βέλος παραμένει ένας από τους πιο ευχάριστους τρόπους για να φτάσετε από τη Μόσχα στην Αγία Πετρούπολη. Από το 2009, το τρένο υψηλής ταχύτητας της Ρωσίας, το Sapsan (Peregrine Falcon), πραγματοποιεί διαδρομές 3,5 ωρών μεταξύ των δύο πόλεων, αλλά ανταγωνίζεται περισσότερο τα αεροπορικά ταξίδια από άποψη τιμής και χρόνου από το κέντρο της μιας πόλης στο κέντρο της άλλης.
Δεν είναι όλα τα ρωσικά νυχτερινά τρένα τόσο πολυτελή όσο το Κόκκινο Βέλος ή η πιο σύγχρονη εκδοχή του, το “Grand Express”, ένα πραγματικό ξενοδοχείο πάνω σε τροχούς. Ορισμένα παρέχουν μόνο τα βασικά, με ρυθμίσεις ύπνου τύπου κοιτώνα ή απλά καθίσματα. Αλλά κάθε βράδυ στη Ρωσία, χιλιάδες άνθρωποι ταξιδεύουν με τρένο. Το μεγαλύτερο ταξίδι, Μόσχα-Βλαδιβοστόκ, έχει μήκος πάνω από 9000 χιλιόμετρα… και διαρκεί σχεδόν 6 ημέρες!
