Η νέα υποχρέωση των εργοδοτών απορρέει από το Ν. 4990/2022. Σκοπός του νόμου είναι η διασφάλιση ενός ολοκληρωμένου πλαισίου προστασίας των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του ενωσιακού δικαίου και η ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1937 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2019.
Με το νόμο αυτό προβλέπεται η δημιουργία εσωτερικών διαύλων επικοινωνίας και διαδικασιών παραλαβής και παρακολούθησης αναφορών – καταγγελιών για παραβιάσεις ενωσιακού δικαίου, η προστασία των προσώπων που αναφέρουν τις εν λόγω παραβιάσεις, και οι κυρώσεις που επιβάλλονται σε περίπτωση παραβίασής του.
Η εφαρμογή του Ν. 4990/2022 αφορά όλους τους εργοδότες, αλλά η θέσπιση συστήματος διαύλων επικοινωνίας και ο ορισμός Υπεύθυνου Παραλαβής και Παρακολούθησης Αναφορών (ΥΠΠΑ) είναι υποχρεωτικά για όσες επιχειρήσεις απασχολούν περισσότερους από 50 εργαζόμενους.
Στον αριθμό των εργαζομένων περιλαμβάνονται:
α) οι πλήρως απασχολούμενοι που έχουν ή τεκμαίρεται ότι έχουν εργασία έμμισθης απασχόλησης,
β) τα πρόσωπα που απασχολούνται με σχέση που εξομοιώνεται με έμμισθη εργασία, ανεξάρτητα του τρόπου που αμείβονται,
γ) οι απασχολούμενοι με μίσθωση από άλλη οντότητα, και
δ) οι ιδιοκτήτες – επιχειρηματίες, εφόσον απασχολούνται στην οντότητα και αμείβονται από αυτή. Δεν λαμβάνονται υπόψη εκπαιδευόμενοι και σπουδαστές που απασχολούνται με συμβάσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης.
Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους τομείς χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, προϊόντων και αγορών, μεταφορών και περιβάλλοντος, καθώς και οι φορείς που λειτουργούν βάσει απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, ή των οποίων οι δραστηριότητες δύνανται από τη φύση τους να προκαλέσουν κίνδυνο για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, υποχρεούνται να ορίσουν ΥΠΠΑ ανεξάρτητα από τον αριθμό εργαζομένων που απασχολούν.
Οι διατάξεις του Ν. 4990/2022 εφαρμόζονται για την προστασία προσώπων που αναφέρουν ή αποκαλύπτουν:
α) παραβιάσεις ενωσιακού δικαίου, στους τομείς:
αα) των δημόσιων συμβάσεων,
αβ) των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, προϊόντων και αγορών, καθώς και της
πρόληψης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της
χρηματοδότησης της τρομοκρατίας,
αγ) της ασφάλειας και της συμμόρφωσης των προϊόντων,
αδ) της ασφάλειας των μεταφορών,
αε) της προστασίας του περιβάλλοντος,
αστ) της προστασίας από την ακτινοβολία και της πυρηνικής ασφάλειας,
αζ) της ασφάλειας των τροφίμων και των ζωοτροφών, καθώς και της υγείας και της καλής μεταχείρισης των ζώων,
αη) της δημόσιας υγείας,
αθ) της προστασίας των καταναλωτών,
αι) της προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, καθώς και της ασφάλειας των συστημάτων δικτύου και πληροφοριών,
β) παραβιάσεις που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης
γ) παραβιάσεις που σχετίζονται με την εσωτερική αγορά, και των κανόνων περί ανταγωνισμού και κρατικών ενισχύσεων, καθώς και παραβιάσεων που αφορούν στην
εσωτερική αγορά σχετικά με πράξεις που παραβαίνουν τους κανόνες για τη φορολογία των εταιρειών ή διακανονισμούς, σκοπός των οποίων είναι η διασφάλιση φορολογικού
πλεονεκτήματος που ματαιώνει το αντικείμενο ή τον σκοπό της εφαρμοστέας νομοθεσίας περί φορολογίας εταιρειών.
Η υποχρέωση ορισμού ΥΠΠΑ για τους φορείς του ιδιωτικού τομέα διαπιστώνεται από την κατά τόπο αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας, η οποία μπορεί να επιβάλλει πρόστιμο σε περίπτωση διαπίστωση παραβίασης της σχετικής διάταξης.
Επίσης στο Ν. 4990/2022 καθορίζονται οι κυρώσεις (ποινή φυλάκισης και χρηματική ποινή), που επιβάλλονται στα πρόσωπα τα οποία παρεμποδίζουν ή αποπειρώνται να
παρεμποδίσουν την υποβολή αναφοράς ή προβαίνουν σε αντίποινα ή προβαίνουν εν γνώσει τους σε ψευδείς αναφορές ή ψευδείς δημόσιες αποκαλύψεις.
Αν κάποια από τις παραπάνω παραβάσεις τελέστηκε, προς όφελος ή για λογαριασμό νομικού προσώπου, επιβάλλεται σε αυτό διοικητικό πρόστιμο, το ύψος του οποίου δεν μπορεί να είναι μικρότερο από δέκα χιλιάδες (10.000) ευρώ και μεγαλύτερο από πεντακόσιες χιλιάδες (500.000) ευρώ.
Οι επιχειρήσεις με πάνω από 249 εργαζόμενους να συμμορφωθούν με την υποχρέωση θέσπισης εσωτερικού διαύλου αναφοράς, (ορισμός ΥΠΠΑ, σύνταξη εγχειριδίου σχετικών διαδικασιών) και να ενημερώσουν την Επιθεώρηση Εργασίας για τον ορισμό ΥΠΠΑ έως 10/7/2023.
Εν τούτοις μέχρι σήμερα δεν έχουν εκδοθεί σημαντικές κατ’ εξουσιοδότηση του Ν. 4990/2022 αποφάσεις, όπως είναι η ΚΥΑ για τους ΚΑΔ με τις επιχειρήσεις οι οποίες ανεξάρτητα από τον αριθμό εργαζομένων που απασχολούν υποχρεούνται να ορίσουν ΥΠΠΑ, η ΚΥΑ για το ύψος προστίμου που επιβάλλεται από Επιθεώρηση Εργασίας κ.α.
Ως εκ τούτου, έως την έκδοση της σχετικής απόφασης, η Επιθεώρηση Εργασίας δεν μπορεί να επιβάλλει πρόστιμα για την παραβίαση διατάξεων ό έλεγχος των οπαίων ανήκει στην αρμοδιότητα της.
Οι επιχειρήσεις με πενήντα (50) έως διακόσιους σαράντα εννέα (249) εργαζομένους οφείλουν να συμμορφωθούν με την υποχρέωση θέσπισης εσωτερικού διαύλου αναφοράς, (ορισμός ΥΠΠΑ, σύνταξη εγχειριδίου σχετικών διαδικασιών) έως τη 17η Δεκεμβρίου 2023 και να ενημερώσουν την Επιθεώρηση Εργασίας για τον ορισμό ΥΠΠΑ εντός προθεσμίας δύο (2) μηνών από τη συμμόρφωση.
Μανώλης Αμαργιωτάκης
